Önemli Noktalar
Topuk, her adımda vücudun ağırlığını taşımaktadır. Bu nedenle, topuklarla ilgili herhangi bir sorun veya ağrı meydana geldiğinde yürümeyi zorlaştırabilmekte, hatta dayanılmaz bir hale getirebilmektedir. Topuk dikeni de yaygın olarak yaşanan topuk problemleri arasında gelmektedir.
Topuk Dikeni Nedir
Topuk dikeni, topuktaki kalkaneus kemiğinde gelişen kemiksi bir büyümedir. Topuk dikenleri ya da çıkıntıları topuğun arkasında veya topuğun altında meydana gelebilmektedir. Oldukça ağrılı olan bu durum günlük hayatı olumsuz etkileyebilmektedir.
Topuk dikenleri veya kemiksi büyümeler (ayrıca osteofit olarak da bilinmektedir), topuk kemiğinde kalsiyum birikintileri ile oluşan küçük çıkıntılardır. Bu birikintiler, topuk kemiğine bağlı ligament sürekli gerildiğinde ve büzüldüğünde oluşabilmektedir. Diğer bir neden de bağ dokunun, kemiğin kendisinden kopmasıdır.
Topuk dikenleri genellikle plantar fasyanın iltihaplanması durumu olan plantar fasiit gibi diğer ayak durumlarıyla ilişkili olarak gelişmektedir.
Plastar fasya, topuk kemiğini ayak parmaklarına bağlayan, ayak tabanından geçen kalın bir doku grubudur. Topuk dikeni geliştiren kişilerin yaklaşık yarısında plantar fasiit de mevcuttur.
İkisi birbirine karıştırılan durumlardır. Hatta doktor tarafından plastar fasiit topuk dikeni olarak da tespit edilebilmektedir.
Topuk Dikeni Belirtileri
Topuk dikeni nasıl anlaşılır? Ortak topuk dikeni belirtileri şunlardır:
- Topuk iç kısmında veya altında keskin, bıçaklayıcı veya donuk fakat yoğun bir ağrı
- Dinlenme sonrasında kötüleşen ağrı
- Baldır kaslarının sertleşmesi ve yürümenin zorlaşması
- Ağırlık taşındığında ya da sert bir yüzeyde yüründüğünde şiddetlenen ağrı
- Günlük işleri engelleyen ağrı
- Topuk altında kemiksi bir çıkıntı
Topuk dikeni neden olur? Topuk dikenleri, uzun süreli olarak yaşanan kas ve bağ gerginliğinin topuktaki yumuşak dokuları yıpratması sonucunda gerçekleşmektedir. Topuk kemiğini kaplayan zarın yırtılması da bir diğer topuk dikeni nedenidir.
Topuk ayrıca artan yaşla beraber daha savunmasız bir hale gelebilmektedir. Topuk dikeniyle ilgili yapılan pek çok incelemeye göre, kişi yaşlandıkça topuktaki pedler aşınmaya başlamakta ve şok emilimi sağlama yeteneği azalmaktadır.
Zamanla, topuk altında kalsiyum birikintileri oluşabilmektedir. Bu birikintiler, topuk dikeni olarak tanımlanmış olan kemikli çıkıntıları oluşturmaktadır.
Topuk Dikeni Risk Faktörleri
Topuk dikeni geliştirme riskini artıran pek çok faktör bulunmaktadır ve bazıları şöyle sıralanmaktadır:
Atletik aktiviteler
Koşma ve zıplama, zamanla topuğu ve ayak kemiklerini aşındırabilmektedir.
Sert yüzeylerde aktivite
Sert yüzeylerde sıkça yürümek, koşmak veya zıplamak topuğun aşınmasına yol açabilmektedir.
Topukta travma
Topuğu çürütmek ve örten zarını yırtmak, topuk dikeninin ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.
Artan yaş
Yapılan çalışmalara göre, topuk dikeni problemi özellikle yaşlı erkek ve kadınlar arasında daha sık görülmektedir.
Kadın olmak
Yine yapılan diğer bir çalışmaya göre, topuk dikeni problemleri erkeklere oranla kadınlar da daha fazla yaşanmaktadır. Bunun bir nedeni kadınların topuklu ayakkabıları tercih etmesi olabilmektedir.
Fazla kilolu olmak
Aşırı kilo ya da obezite topuklar üzerinde aşırı baskı ve stres yaratarak topuk dikeninin gelişmesine yol açabilmektedir.
Uygun olmayan ayakkabılar
Ayağa tam oturan olmayan, destekli özelliğini yitiren veya parmak arası terlik gibi destekleyici olmayan ayakkabıları sık sık giymek, topuk dikeninin gelişmesine neden olabilmektedir.
Hamilelik
Hamileliğe bağlı olarak kilo alımı ve şişlik, bağların daha rahatsız olmasına ve iltihaplanmaların ortaya çıkmasına yol açabilmektedir.
Tıbbi Nedenler
Topuk dikenine neden olabilecek bazı tıbbi koşullar da mevcuttur. Bazıları şöyle sıralanabilmektedir:
- Reaktif artrit (Reiter hastalığı)
- Ankilozan spondilit
- Yaygın idiyopatik iskelet hiperostozu
- Plantar fasiit
Plantar Fasiit
Plantar fasiit genellikle topuk dikeni ile karıştırılmaktadır. Ancak, ikisi birbirinden farklı durumlardır. Bununla birlikte, plantar fasiit sahibi olmak topuk dikeni geliştirme riskini artırabilmektedir. Plantar fasiit hastalarında topuk dikeni görülmesi çok olasıdır.
Topuğun altında fasya isimli bir bağ doku bulunmaktadır. Plantar fasiit bu doku zedelendiğinde meydana gelmektedir. Topukta şiddetli ağrının hissedilmesine yol açabilmektedir.
Plantar fasiit ayağın alt tabanına uygulanan olağandışı bir kuvvetten kaynaklanmaktadır.
Topuğa olağandışı kuvvet uygulanmasını sağlayan bazı durumlar şunlardır:
- Obez olmak
- Çok uzun süre yürümek ya da uzun süre ayakta egzersiz yapmak
- Ayağı desteklemeyen ayakkabı giymek
- Diyabet
Plantar fasiit genellikle tedavi olmadan geçmektedir, ancak topuk dikeni tıbbi olarak tedavi edilmedikçe kalıcı olmaktadır.
Topuk Dikeni Nedenleri
Topuk dikeni, topuk kemiğinin alt kısmında kalsiyum birikmesi sonucunda oluşmaktadır. Bu durum kas ve ligamentlerin veya plantar fasyanın gerilmesi nedeniyle olabilmektedir. Topuk dikeni geliştirme riskini artıran bazı faktörler ise şunlardır:
- Ayakların nasıl çalıştığı ile ilgili problemler (biyomekanik)
- Sert yüzeylerde uzun ve yorucu koşular
- Destekleyici olmayan ayakkabılar
- Fazla kilolu veya obez olmak
Topuk Dikeni Tedavisi
Topuk dikeni nasıl geçer? Topuk dikenini tedavi etmenin bir dizi yöntemi bulunmaktadır ve bazıları şöyle sıralanmaktadır:
- Ayakkabıların ayakla uyumlu olması, yapılan aktivitenin türleri için yeterli desteği sağlaması ve herhangi bir ağrıya neden olmaması
- Ayağı desteklemek için ayağın sıkıca sarılması
- Plantar fasiit ve baldır kasları için germe egzersizleri
- Topuğu hizalamak ve desteklemek için ortez cihaz
- Ağrı kesici ilaçlar
- Topuk dikeni ameliyatı
Topuk Dikenine Ne İyi Gelir?
Topuk dikenine ne iyi gelir sorusuna verilebilecek en basit cevap olarak; Topuk dikeni her ne kadar dayanılmaz ağrılara yol açsa da, tedavisi mümkün olan bir sağlık problemidir.
Topuk dikeni vakalarının yüzde 90’ı evde tedavi yöntemleri ile kontrol altına alınabilmektedir. Bununla birlikte, daha inatçı durumlarda da tıbbi yöntemler ya da cerrahi yöntemlerle iyileştirilebilmektedir.
Topuk dikeni tedavisine ne kadar erken başlanırsa, olumlu sonuçlar alınması o kadar mümkün olabilmektedir. Bu nedenle, sabah uyandığınızda ilk adımınız size ağrı veriyorsa ve topukta keskin bir titreme hissi oluşuyorsa, hemen tedaviye başlanmalıdır.
Topuk Dikeni Bitkisel Tedavisi
Esansiyel yağlar
Biberiye veya lavanta gibi saf uçucu yağlar ya da hindistan cevizi ve zeytinyağı gibi günlük yağlar antienflamatuar özelliklerinden dolayı ağrıyı hafifletmeye yardımcı olabilmektedir.
Hindistan cevizi yağı aynı zamanda etkili bir nemlendirici olduğu için topukların yumuşamasını da sağlamaktadır. Tercih ettiğiniz yağı hafifçe ısıtın ve derin ama nazikçe topuğunuza masaj yaparak uygulayın.
Elma sirkesi
Her derde deva olan elma sirkesini topuk dikeni için de kullanabilirsiniz. Elma sirkesinin kemikten fazla kalsiyumu çıkardığı bilinmektedir. Bu nedenle topuk dikeni için etkili olabilmektedir.
Ilık su ile dolu olan küvete birkaç damla elma sirkesi ekleyin ve ayaklarınızı içine sokup topuklarınızı iyice ıslatın. Sonrasında bir havlu ile topuklarınızı kurulayın.
Keten tohumu yağı
Keten tohumu yağı, iltihaplanmayı engellemeye yardımcı bir omega-3 yağ asidi biçimi olan alfa-linolenik asit bakımından oldukça zengindir.
Ilık suya keten tohumu yağı ekleyin ve bir havluyu suya batırın. Havluyu topuğunuzun etrafına sarın ve üzerine bir ısıtma yastığı yerleştirin. En az bir saat açık bırakın ve bu süre içinde hareket etmekten kaçının.
Antienflamatuar bitkiler
Zerdeçal, zencefil, kırmızı biber ve kimyon tohumu gibi bazı bileşenler, güçlü antienflamatuar özellikleriyle tanınmaktadır.
Bu nedenle, topuk dikeni ile mücadele ederken bu bitkilerden faydalanabilirsiniz.
1 çay kaşığı toz zencefil, zerdeçal, kimyon tohumlarını veya karabiberi ılık suyla kaynatın. Ağrıyı hafifletmek için bu karışımı içebilirsiniz.
Topuk Dikeni Evde Tedavi Yöntemleri
Topuk dikeni evde tedavi yöntemleri ile topuk dikenine acınızı hafifletebilirsiniz.
Buz
Anında hızlı bir rahatlama sağlaması için buz uygulamaları yapabilirsiniz. Etkilenen bölgeye birkaç dakika boyunca bir buz torbası koymak, şişkinliği ve ağrıyı hafifletmek için etkili olabilmektedir.
Not: Buzu doğrudan topuklarınıza uygulamaktan kaçınmalısınız. Bir buz torbası kullanabilir veya bir havluya sarabilirsiniz.
Dinlenme
Yoğun fiziksel aktivite, uzun süre ayakta durma veya ağır cisimlerin kaldırılması gibi durumlar plantar fasya ve çevresindeki dokunun hasar görmesine yol açabilmektedir. Sonuç olarak da topuk dikeni gelişmektedir. Bu nedenle, ağır fiziksel aktivitelerden sonra tamamen dinlenildiğinden emin olmak, mümkünse vücudu zorlayacak kadar ağır egzersizler yapmamak faydalı olabilmektedir.
Buz uygulaması
Özellikle topuk bölgesinde meydana gelen kızarıklık veya iltihap gördüğünüzde, 20 dakikada bir soğuk kompres uygulayabilirsiniz. Soğukluk antienflamatuar ve analjezik olarak bilindiğinden hasarlı dokunun iyileşmesini hızlandırmakta ve ağrıyı hafifletmektedir.
Özel ortez cihazlar
Ayağa takılan ortez, hasarlı plantar fasia ligamentini kaldırmakta ve yastık görevi görmektedir. Böylece topuklardaki baskı azalmakta ve ağrı hafiflemektedir.
Germe egzersizleri
Germe egzersizleri, plantar fasia ligament ve çevresindeki dokudaki esnekliği güçlendirmektedir. Böylece vücudun topuk dikeni oluşturmak için yanlış yönlendirilmiş olan iyileştirme tepkisi azaltılmaktadır.
Diyet
Topuk dikeni problemi yaşayan bazı kişilerde vücuttaki kalsiyum emilimi kontrol altına alınarak problem hafifletilebilmektedir. Topuk dikeninin kalsiyum emilim sorunlarından veya kalsiyum eksikliğinden kaynaklandığını şüpheleniyorsanız, uygun bir diyet faydalı olabilmektedir.
Aynı zamanda, kemik gücünü ve kalsiyum emilimini artıran magnezyum gibi takviyeler de bazı kişilere yardımcı olabilmektedir.
Antienflamatuar ilaçlar
Ağrı ve şişkinliği azaltmak için antienflamatuar ilaçlar kullanılabilmektedir.
Epsom tuzu
Epsom tuzu magnezyum sülfattan oluşmaktadır. Vücuttaki magnezyumun çoğu da kemiklerde depolanmaktadır.
Suya biraz Epsom tuzu ekleyin ve ayaklarınızı bu suyun içine sokun. Ayrıca, topuklarınıza hafifçe masaj yapmak için de kullanabilirsiniz.
Karbonat
Topuk dikeni tedavisi için evde uygulanabilecek bir diğer yöntem ise karbonattır. Karbonat topukta biriken kalsiyum kristallerine etki edebilmektedir. Aynı zamanda, pH seviyesinin dengelenmesine de yardımcı olabilmektedir.
Yarım çay kaşığı karbonatı suyla karıştırarak bir macun hazırlayın. Sonrasında masaj yaparak topuğunuza uygulayın.
Topuk Dikenini Önleme Yöntemleri
Topuk dikeni hemen gerçekleşen ya da ilk tetikleyici de meydana gelen bir sağlık problemi değildir. Bu nedenle, en mantıklı olan topuk dikeni meydana gelmeden önlemeye çalışmaktır. Topuk dikenini önlemek için faydalı olabilecek bazı tavsiyeler şunlardır:
- Çok sayıda kemer desteği ile doğru ayakkabıları giyin.
- Farklı amaçlar için uygun ayakkabılar giyin.
- Egzersizden önce ısının ve gerinin.
- Egzersiz yaparken kendinizi adım adım hızlandırın.
- Düz, sert yüzeylerde koşmaktan kaçının.
- Kilonuza dikkat edin. Kilo vermek veya sağlıklı kilonuzu korumak, topuk dikenlerinin önlenmesine yardımcı olmaktadır.
Topuk Dikeni Ameliyatı
Topuk dikeni ameliyatı için, cerrahi yöntemler evde tedavi yöntemleri ve ortez tedavisi faydalı olmadığı takdirde tercih edilebilmektedir. Genellikle en az 1 yıl kadar diğer tedavi yöntemlerinin denenmesi tavsiye edilmektedir. Son seçenek olarak uygulandığında ise cerrahi müdahale ile topuk dikeni çıkarılabilmektedir.
Topuk dikeni ameliyatında, topuk altındaki kemiksi yapıyı keserek almak için hassas aletler kullanılmaktadır. Topuk dikenini alma ameliyatına sıklıkla plantar fasyasının bir kısmını topuk kemiğinden ayıran plantar fasyayı serbest bırakma ameliyatı da eşlik etmektedir, bu da kemer üzerindeki baskıyı ve gerginliği azaltmaktadır.
Topuk Dikeni İçin Hangi Doktora Gidilir?
Topuk dikeni için hangi doktora gidilir tanısı ve tedavisi için ortopedi uzmanına başvurabilirsiniz.